Q-koorts is een infectieziekte die van dieren op mensen kan overgaan (zoönose). In Nederland zijn vooral besmette melkgeiten en melkschapen de bron voor mensen. Q-koorts is niet van mens op mens overdraagbaar. Vaccineren van de geiten en schapen vermindert de kans op ziekten bij mensen en dier.

Wat is Q-koorts?
Q-koorts is een bacteriële infectieziekte die van dieren kan overgaan op mensen. In Nederland zijn besmette melkgeiten en melkschapen de bron van de ziekte bij mensen. De meeste mensen lopen Q-koorts op door het inademen van lucht waar de bacterie inzit, tijdens de aflammerperiode (februari tot en met mei) van geiten en schapen. Dat betekent dat mensen besmet kunnen worden door dieren die de bacterie bij zich hebben.
Welke dieren worden ziek?

Herkauwers en met name kleine herkauwers zoals schapen en geiten, zijn de primaire bron in Nederland voor de mens. Koeien, huisdieren, wild en vogels kunnen op grote schaal geïnfecteerd zijn. C. burnetii kan zich in teken handhaven en deze ectoparasieten infecteren mogelijk landbouwhuisdieren, andere dieren en mensen. In Nederland zijn alleen enkele positieve teken gevonden bij een kudde tegen Q-koorts gevaccineerde schapen. Zonder klinische symptomen te vertonen kunnen dieren chronisch geïnfecteerd zijn en de bacterie uitscheiden in onder andere urine, feces, placentair weefsel en vruchtwater.
Ziekteverschijnselen bij de mens

Q-koorts is niet altijd te herkennen. Meer dan de helft van de mensen met Q-koorts heeft geen klachten. De mensen die wel klachten hebben, hebben vaak een griepachtig ziektebeeld. Soms verloopt Q-koorts ernstiger. Dan begint de ziekte in korte tijd met heftige hoofdpijn, hoge koorts en een longontsteking met droge hoest en pijn op de borst. De bacterie kan een leverontsteking veroorzaken. Deze klachten komen echter ook bij andere ziektebeelden voor. Mannen hebben vaker last van Q-koorts dan vrouwen en ook mensen die roken worden vaker ziek. Veel mensen die Q-koorts hebben gehad, zijn daarna nog lange tijd moe. Wanneer er ziekteverschijnselen optreden gebeurt dat gemiddeld 2 à 3 tot 6 weken na de besmetting. Soms kan Q-koorts tot een chronische infectie leiden. Dan is er vaak een ontsteking aan het hart. Chronische Q-koorts komt meestal voor bij patiënten met een afweerstoornis en hartpatiënten. Bij zwangere vrouwen kan een eerder doorgemaakte Q-koortsinfectie tot chronische Q-koorts leiden.
Besmetting bij mensen en preventie bij de mens

Q-koorts kan je oplopen door het inademen van lucht waar de bacterie in zit. De bacterie komt in de lucht tijdens het lammeren van besmette geiten of schapen. Vooral vruchtwater en de moederkoek van besmette dieren bevatten grote hoeveelheden bacteriën. De bacterie kan ook in melk, mest en urine zitten, maar niet in het vlees van de geit of het schaap. Ook andere dieren zoals koeien en huisdieren kunnen besmet zijn en de infectie overdragen op mensen. In Nederland is dit nog niet of nauwelijks gebeurd. De bacterie kan maanden tot jaren overleven in de omgeving. Het drinken van rauwe melk kan ook een bron van besmetting zijn. Dieren zijn besmettelijk zolang zij de bacterie bij zich dragen. De ziekte wordt niet van mens op mens overgedragen.
Een besmetting is niet te voorkomen. De bacterie wordt namelijk via de lucht ingeademend. Bent u zwanger of een hartpatiënt? Of heeft u een afweerstoornis? Vermijd dan in ieder geval direct contact met melkgeiten en melkschapen. Woont u in een gebied waar Q-koorts voorkomt of bent u daar geweest? Wees dan extra alert op klachten die passen bij Q-koorts, zoals koorts met hoofdpijn of hoesten. Ga tijdig naar de huisarts. Vermijd consumptie van rauwe melk of rauwe melkproducten. De bacterie wordt inactief door pasteurisatie of koken.

Vaccinatie van geiten en schapen soms verplicht
Er is in Nederland  een vaccin voor geiten en schapen beschikbaar. Het officiële advies is om drachtige dieren niet te vaccineren. Belangrijk is dat de vaccinatie voor de dracht plaats vindt. Want met name bij het aborteren en lammeren kunnen grote hoeveelheden van de Q-koortsbacterie vrij komen. Er wordt gevaccineerd om te voorkomen dat er door Q-koorts abortus optreedt en om de uitscheiding van bacteriën tijdens het aflammeren te voorkomen. Daarom wordt geadviseerd dieren die niet gevaccineerd zijn, niet te laten dekken. (Levende Have) Schapen- en geitenhouders moeten bij de planning van de vaccinatie rekening houden met het volgende inentingsschema:

  • minimale leeftijd bij vaccinatie 3 maanden;
  • twee vaccinaties met 3 weken tussentijd;
  • dekken vanaf 2 weken na laatste vaccinatie;
  • in volgende jaren volstaat 1 herhalingsenting.

Dierenkliniek Klaver4dieren in Dodewaard vaccineert op locatie uw geiten en schapen, met name in de Betuwe, Opheusden, Zetten, Nijmegen, Arnhem, Huissen, Doornenburg, Heteren en Bemmel. Kinderboerderijen, zorgboerderijen zijn verplicht te vaccineren tegen q-koorts. Maar ook geiten en schapen, die naar een keuring gaan, moeten worden geënt. Voor een afspraak en visite door dierenarts Peter Klaver bel 0488-410040 ( kantooruren).

Bronnen:
http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Q/Q_koorts
https://nl.wikipedia.org/wiki/Q-koorts
https://www.vakbladgeitenhouderij.nl/nvwa-schapen-en-geiten-weer-vaccineren-tegen-q-koorts/
https://lci.rivm.nl/richtlijnen/q-koorts
https://www.levendehave.nl/artikelen/vaccinatie-tegen-q-koorts
https://www.levendehave.nl/dossiers/q-koorts
https://www.levendehave.nl/sites/default/files/bestanden/registratie_vaccinatie_Q_koorts_0.pdf